 2016-12-26 جاڕنامەى جيهانيى ماÙەكانى مرۆڤ
THIS UNIVERSAL DECLARATION OF HUMAN RIGHTS
10/12/1948
ئەم جاڕنامە جیهانییەى ماÙەکانى مرۆڤ، بە گوێرەی بڕیارى ژمارە 217 ئەل٠(د-3) Ù„Û• 10Ù‰ کانوونى یەکەمى 1948ØŒ بە 48 دەنگ Ù„Û• Ú©Û†Ù‰ 56 دەوڵەت Ùˆ دەنگنەدانى 8 وڵات، پەسند کراوە.
وەرگێڕانی لە ئینگلیزییەوە: ئاسۆ کەریم
ديباجە
Ù„Û• سەرينى ئەوەى ÙƒÛ• داننان بە ئابڕوو Ùˆ كەرامەتى ڕەگئاژۆى سەرجەم ئەندامانى بنەماڵەى مرۆڤايەتى و، بە ماÙÛ• وەكيەك Ùˆ ØØ§Ø´Ø§Ù„ێنەكراوەكانى ئەوانيشەوە، بناغەى ئازادى، دادپەروەرى Ùˆ ئاشتى Ù„Û• دنيادا Ù¾ÛŽÙƒ دەهێنێ،
لهبەر ئەوەى ÙƒÛ• لەبيرخۆبردنەوەى ماÙەكانى مرۆڤ Ùˆ سووكايەتىپێكردنيان، كردەوەى بەربەرى Ùˆ هۆڤييانەى ئەوتۆيان بەدواوە بووە ÙƒÛ• ئازارى ويژدانى مرۆڤايەتييان داوە،
لەبەر ئەوەى كە ئاواتى هەرە بەرزى تەواوى خەڵك ئەوە بووە كە دنيايەك بێتە ئاراوە، مرۆڤ بەئازادانە قسەى خۆى بكا و، باوەڕى خۆى دەرببڕێ و لە ترس و بيم و نەدارى و دەستکورتی ڕزگارى ببێ،
لەبەر ئەوەى كە پێويست بووە، یاسا مرۆڤ بپارێزى، نەبادا لە دواجاردا ناچار ببێ دژى ملهوڕى و ستەم ڕابپەڕێ و ياخى ببێ،
لەبەر ئەوەى كە پێويست بووە، گەشەپێدانى پێوەنديى دۆستانەى نێوان نەتەوان پەرەى پێ بدرێ،
لەبەر ئەوەى ÙƒÛ• گەلانى نەتەوە يەكگرتووەكان سەرلەنوێ Ù„Û• پەيماندا جەختيان لەسەر باوەڕبوون بە ماÙÛ• بنەڕەتييەكانى مرۆڤ، بە كەرامەت Ùˆ بەها Ùˆ بايەخى تاكەكەس Ùˆ بە ماÙÛ• وەكيەكەكانى پياوان Ùˆ ژنان كردووەتەوە و، بڕياريان داوە ÙƒÛ• پێشكەوتنى كۆمەڵايەتى بەرەو ژوور ببەن و، Ù„Û• كەشێكى Ø¨Û•Ø±ÙØ±Û•ترى ئازاديدا، ئاستەكانى ژيان Ùˆ گوزەران بەرەو سەرتر ببەن،
لە سەرينى ئەوەى كە دەوڵەتانى ئەندام، بەڵێنى هاريكارييان بە نەتەوە يەكگرتووەكان داوە، بەردەوام چاودێريى ما٠و ئازادييە بنەڕەتييەكانى مرۆڤ بكەن و ڕێزيان لێ بگرن،
لەبەر ئەوەى كە تێگەيشتنێكى هاوبەشى ئەم ما٠و ئازادييانە، گرنگيى هەرە مەزنى لەو بەڵێنبردنەسەرەدا هەيە بەتەواوى،
هەنووكە، ÙƒÛ†Ù…Û•ÚµÛ•Ù‰ گشتيى ئەم جاڕنامە جيهانييەى ماÙەكانى مرۆڤ، ÙˆÛ•Ùƒ نموونەيەكى هەرە بەرزى هاوبەشى تەواوى گەلان Ùˆ نەتەوەكان، ڕادەگەيەنێ تا هەموو تاك Ùˆ دەستە Ùˆ گرووپێكى ناو ÙƒÛ†Ù…Û•ÚµÚ¯Û•ØŒ بەردەوام ئەم جاڕنامەيان لەبەرچاو بێ ÙƒÛ• Ù„Û• Ú•ÛŽÚ¯Û•Ù‰ خوێندن Ùˆ Ùێربوون Ùˆ پەروەردە Ùˆ ڕێوشوێنى جێگيرى نەتەوەيى Ùˆ جيهانييەوە، ڕێزگرتن Ù„Û•Ùˆ Ù…Ø§ÙØ§Ù†Û• پەرە Ù¾ÛŽ بدەن و، بە شێوەيەكى جيهانى Ùˆ كارا Ù„Û•Ù†ÛŽÙˆ گەلانى دەوڵەتە ئەندامەكان خۆيان Ùˆ گەلانى ئەو هەرێمانەیشەوە ÙƒÛ• لەژێر دەسەڵاتى ئەواندان، دەستەبەرى دانپێدانان Ùˆ ڕەچاوكردنيان بكەن.
ماددە 1
هەمى خەڵك بەئازادى لەدايك دەبن Ùˆ Ù„Û• كەرامەت Ùˆ ماÙەكانياندا وەكيەكن. گشتيان ئاوەز Ùˆ هۆش Ùˆ ويژدانيان Ù¾ÛŽ بەخشراوە و، دەبێت بە گيانێكى برايانە مامەڵە Ù„Û•Ú¯Û•Úµ يەكديدا بكەن.
ماددە 2
1. هەر يەكێك، بەبێ هيچ جياوازيدانانێكى ÙˆÛ•Ùƒ توخم، ڕەنگ، ڕەگەز، زمان، ئايين، بيروڕاى سياسى، يان هەر بيروڕايەكى ديكە، بنەچە Ùˆ ئەسڵ Ùˆ Ùەسڵى نيشتیمانى، يان كۆمەڵايەتى، سامان، بارى لەدايكبوون، يان ڕەوش Ùˆ بارى ديكە، ماÙÙ‰ كەڵكوەرگرتنى Ù„Û• سەرجەم ئەو ما٠و ئازادييانەدا Ù‡Û•ÙŠÛ• ÙƒÛ• Ù„Û•Ù… جاڕنامەيەدا جێيان بۆ كراوەتەوە.
2. سەربارى ئەوەیش، نابێ جياوازى لەسەر بنەماى ڕەوش و ستاتۆى سياسى، دادوەرى و نێونەتەوەيیى وڵات، يان ئەو هەرێمەى كە كەسەکەى پێوە بەستراوە، بكرێ؛ جا هەرێمەكە سەربەخۆ بێ، يان لەژێر سايە و چاودێريدا بێ، يان هەرێمێكى ناخۆبەڕێوەر بێ، يان لەژێر سايەى هەر جۆرە بەرتەسكردنەوەيەكى ديكەى سەروەريدا بێ.
ماددە 3
هەر تاكێك ماÙÙ‰ ژيان، ئازادى Ùˆ تەناهيى تايبەت بە خۆى Ù‡Û•ÙŠÛ•.
ماددە 4
نابێ هيچ تاكێك بە كۆيلە، يان ژێردەستە بكرێ. كۆيلايەتى Ùˆ كڕين Ùˆ ÙØ±Û†Ø´ØªÙ†Ù‰ بەندان، هەر شێوەيەكى هەبێ، قەدەغەيە.
ماددە 5
نابێ هيچ كەسێك ئازار Ùˆ ئەشكەنجە بدرێ، يان Ú•Û•ÙØªØ§Ø± Ùˆ سزاى توند Ùˆ نامرۆڤانە Ùˆ كەرامەتشكێنانەى لەتەكدا بكرێ.
ماددە 6
ماÙÙ‰ هەر ÙŠÛ•ÙƒÛŽÙƒÛ•ØŒ Ù„Û• هەر جێيەك بێ، ÙˆÛ•Ùƒ كەسێك Ù„Û• بەردەم یاسادا، دانى پێدا بنرێ.
ماددە 7
هەموو خەڵك Ù„Û• بەردەم یاسادا وەكيەكن و، دەبێت یاسا وەكيەك Ùˆ بەبێ هيچ جياوازيدانێك بيانپارێزێ. هەمووان ماÙÙ‰ ئەوەيان Ù‡Û•ÙŠÛ• وەكيەك دژى هەر جياوازيدانانێك ÙƒÛ• ئەم جاڕنامەيە Ù¾ÛŽØ´ÛŽÙ„ بكا، دژى هەر جۆرە هاندانێك بۆ جياوازیدانان، پارێزگارییان Ù„ÛŽ بكرێ.
ماددە 8
هەموو كەسێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• هانا بۆ دادگەى نيشتیمانيى پسپۆڕ ببات تا Ù„Û• بەرانبەر ئەو كار Ùˆ كردانەى ÙƒÛ• ماÙÛ• بنەڕەتييەكانى Ù¾ÛŽØ´ÛŽÙ„ دەكەن و، دەستوور، يان یاسا دەستەبەرى كردوون، چارەسەرێكى كاراى بۆ بدۆزێتەوە Ùˆ هەقى بۆ بكاتەوە.
ماددە 9
نابێ هيچ كەسێك لەخۆوە بگيرێ، گل بدرێتەوە، يان دوور بخرێتەوە.
ماددە 10
هەر ÙŠÛ•ÙƒÛŽØŒ تەباى كەسانى ديكە، ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• Ù„Û• لايەن دادگەيەكى سەربەخۆ Ùˆ بێلايەن Ùˆ دەستپاكەوە، بە شێوەيەكى دادپەروەرانە Ùˆ بەئاشكرا سەيرى كهیسەكەى بكرێ Ùˆ بڕيار Ù„Û• ما٠و پابەندييەكانى، يان هەر تۆمەتێكى Ù¾ÛŽÙ‰ كراوە، بدرێ.
ماددە 11
1. هەر كەسێك بە هەر تاوانێك تۆمەتبار بكرێ، تا ئەو دەمەى لە دادگەييكردنێكى بەئاشكرادا كە هەموو دەستەبەرێكى پێويستى بۆ بەرگريگردن لەخۆ بۆ دابين دەكرێ و تاوانباربوونەكەى بە یاساى بەسەردا ساغ دەكرێتەوە، بە بێتاوان دادەنرێ.
2. نابێ هيچ كەسێك به هۆی کردن، یان نەکردنى كارێك، تاوانبار بكرێ كە بەپێى یاساى نيشتیمانى، يان یاساى نێودەوڵەتى لە كاتى تاوانكردنەکەدا، بە تاوان نەژمێردرێ. هەروا نابێ سزايەكى توندتر لەو سزايەى كە لە كاتى تاوانکردنەکەدا بۆ ئەو تاوانە دياري كراوە، بەسەر ئەو كەسەدا بسەپێنرێ.
ماددە 12
نابێ ژيانى تايبەتيى هيچ كەسێك، يان بنەماڵەكەى، يان ماڵ Ùˆ نامە Ùˆ نامەكارييەكانى مايەى هيچ جۆرە خۆتێكردنێكى ملهوڕانە بێ. هەروا نابێ پەلامارى ئابڕوو Ùˆ شۆرەتيشى بدرێ. هەموو كەسێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• یاسا Ù„Û•Ù… جۆرە مايەخۆتێكردن Ùˆ پەلامارانەى بپارێزێ.
ماددە 13
1. هەموو كەسێك ئازاديى هاتوچۆ و نيشتەجێبوونى لەناو سنوورى هەر دەوڵەتێكدا، هەيە.
2. هەموو تاكێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• ÙƒÛ• هەر وڵاتێك، بە وڵاتەكەى خۆیشيیەوە، بەجێ بهێڵێ و، Ù‡Û•Ù… بۆیشى بگەڕێتەوە.
ماددە 14
1. هەموو تاكێك، لەبەر ستەم Ùˆ چەوساندنەوە، ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• بە دواى پەنابەرى Ù„Û• وڵاتێكى ديكەدا بگەڕێ Ùˆ كەڵكى Ù„ÛŽ وەربگرێ.
2. هەر كەسێك لەبەر تاوانگەلێكى ناسياسى درابێتە دادگە، يان لەبەر كار Ùˆ كردەيەكى پێچەوانەى مەبەست Ùˆ پرەنسيپەكانى نەتەوە يەكگرتووەكان، ÙƒÛ•ÚµÙƒ Ù„Û•Ù… ماÙÛ• وەرناگرێ.
ماددە 15
1. هەر تاكێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ•ØŒ دەوڵەتنامە (جنسیە)يەكى هەبێ.
2. نابێ هيچ كەسێك ملهوڕانە Ù„Û• دەوڵەتنامەكەى بێبەش بكرێ، يان Ù„Û• ماÙÙ‰ گۆڕينى دەوڵەتنامەكەى بێبەش بكرێ.
ماددە 16
1. هەر Ú˜Ù† Ùˆ پياوێك تەمەنيان گەيشتبێتە تەمەنى هاوسەرگيرى، بێ هيچ كۆتوبەندێك بە Ù‡Û†Ù‰ ڕەگەز، يان دەوڵەتنامە، يان ئايين، ماÙÙ‰ هاوسەرگيرى Ùˆ پێكهێنانى خێزانيان Ù‡Û•ÙŠÛ•. Ú˜Ù† Ùˆ پياو، Ú† Ù„Û• كاتى Ú˜Ù† Ùˆ مێردايەتى و، Ú† Ù„Û• بارى هەڵوەشاندنەوەیشيدا، ماÙگەلى وەكيەكيان هەیه.
2. هاوسەرگيرى، دەبێت بە ڕەزامەنديى ئازادانە و تەواوى هەر دوو لايەنى هاوسەرگيرى بێ.
3. ماڵبات، يەكەيەكى سروشتيى بنەڕەتيى ÙƒÛ†Ù…Û•ÚµÚ¯Û•ÙŠÛ• Ùˆ ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• Ù„Û• لايەن دەوڵەت Ùˆ ÙƒÛ†Ù…Û•ÚµÚ¯Û•ÙˆÛ• بپارێزرێ.
ماددە 17
1. هەر كەسێك، Ú† بەتەنيا Ùˆ Ú† بە هاوبەش، ماÙÙ‰ موڵكداريى هەیه.
2. هيچ كەسێك، نابێ ملهوڕانە و بەزۆر مڵك و ماڵى لێ زەوت بكرێ.
ماددە 18
هەر كەسێك ماÙÙ‰ ئازاديى بيركردنەوە Ùˆ هۆش Ùˆ ويژدان Ùˆ ئايينى Ù‡Û•ÙŠÛ•. ئەم ماÙەیش، ئازاديى گۆڕينى ئايين يان باوەڕ، ئازاديى ئايين دەربڕين، Ú† بەتەنیا Ùˆ Ú† به هاوبهش، Ù„Û•Ú¯Û•Úµ كەسانى ديكەدا، Ú† بەئاشكرا Ùˆ Ú† بەنهێنێ، Ù„Û• Ú•ÛŽÚ¯Û•Ù‰ خوێندن Ùˆ Ùێركردن Ùˆ ڕەچاوكردن Ùˆ بەجێهێنانى ڕێورەسمى ئايينیيش، دەگرێتەوە.
ماددە 19
هەر كەسێك ماÙÙ‰ ئازاديى بيروڕا Ùˆ ئازاديى ڕادەربڕينى Ù‡Û•ÙŠÛ•. ئەم ماÙەیش ئازاديى پێڕەوكردنى هەر بيروڕايەك دەگرێتەوە بەبێ مايەى خۆتێكردن، هەروا وەدەستهێنان Ùˆ وەرگرتن Ùˆ بڵاوكردنەوەى هەواڵ Ùˆ بيروڕایش دەگرێتەوە، جا بە هەر ئامرازێكى ميديا بێ، بێ خۆبەستنەوە بە سنوورەكان.
ماددە 20
1. هەموو كەسێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• بەئازادانە بەشدارى Ù„Û• ÙƒÛ†Ú• Ùˆ كۆبوونەوە Ùˆ كۆمەڵەدا بكات.
2. نابێ هيچ كەسێك ناچارى چوونەناو كۆمەڵەيەك بكرێ.
ماددە 21
1. هەموو تاكێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ•ØŒ ڕاستەوخۆ، يان Ù„Û• Ú•ÛŽÚ¯Û•Ù‰ نوێنەرە بەئازادى هەڵبژێردراوەكانيیەوە، بەشدارى Ù„Û• ØÙƒÙˆÙˆÙ…ەتى وڵاتەكەيدا بكات.
2. هەموو كەسێك، تەباى هەر يەكێكى ديكە، ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• پۆستى گشتى Ù„Û• وڵاتى خۆيدا وەربگرێ.
3. دەبێت خواست Ùˆ ويستى Ú¯Û•Ù„ØŒ چاوگەى دەسەڵاتى ØÙƒÙˆÙˆÙ…ەت بێ. ئەم ويست Ùˆ خواستەیش Ù„Û• Ú•ÛŽÚ¯Û•Ù‰ هەڵبژاردنى پاك Ùˆ بێگەردى ناو بە ناودا دێتە دى، ÙƒÛ• دەبێت بە دەنگدانى نهێنى Ùˆ يەكسانيى Ù„Û• نێوان هەموواندا، يان هەر كارڕاييیەكى ديكەى هاوشێوە ÙƒÛ• ئازاديى دەنگدانى تێدا مسۆگەر ببێ، بێتە دى.
ماددە 22
هەر كەسێك، ÙˆÛ•Ùƒ ئەندامێكى ÙƒÛ†Ù…Û•ÚµÚ¯Û•ØŒ ماÙÙ‰ بيمەى كۆمەڵايەتیى Ù‡Û•ÙŠÛ• لەسەر بنەماى سوودمەندبوون Ù„Û•Ùˆ ماÙÛ• ئابوورى Ùˆ كۆمەڵايەتى Ùˆ كهلتوورييانەى ÙƒÛ• پێويستن بۆ پاراستنى ئابڕوو Ùˆ كەرامەت Ùˆ نەشونماى ئازادانەى كەسايەتیى خۆى، بە سايەى Ù‡Û•ÙˆÚµÙ‰ نەتەوەيى Ùˆ هاريكاريى نێودەوڵەتى Ùˆ بەگوێرەى رێکخستن Ùˆ سەرچاوەكانى هەر دەوڵەتێك.
ماددە 23
1. هەموو كەسێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• كار بكات، بەئازادى كار Ùˆ Ø´Û†Ù„ بۆ خۆى هەڵبژێرێ، هەلومەرجێكى دادپەروەر Ùˆ دڵخوازانەى كارى هەبێ و، Ù„Û• بێكاربوون بپارێزرێ.
2. هەموو تاكێك، بێ هيچ جياوازيدانانێك، ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• هەقدەستى يەكسان Ù„Û• بەرانبەر كارى وەكيەك وەربگرێ.
3. هەموو تاكێك كار بكات، ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• Ù„Û• بەرانبەردا هەقدەستێكى دادپەروەرانەى گونجاو وەربگرێ ÙƒÛ• بژێو Ùˆ گوزەرانێكى شياو Ùˆ بەكەرامەتى مرۆڤانە بۆ خۆى Ùˆ بۆ خێزانەكەى دەستەبەر بكا، ئەمە سەربارى ئامرازەكانى ديكەى پاراستنى كۆمەڵايەتى Ù„Û• كاتى پێويستدا.
4. هەموو كەسێك بۆ پاراستنى قازانج Ùˆ بەرژەوەندييەكانى خۆى، ماÙÙ‰ پێكهێنانى ÙƒÛ†Ú• Ùˆ ÙƒÛ†Ù…Û•ÚµÛ•Ù‰ پيشەيى Ùˆ چوونەناو سەنديكاى هەیه.
ماددە 24
هەموو كەسێك ماÙÙ‰ پشودان Ùˆ كات Ùˆ دەمى بێشۆل Ùˆ كارى هەیه، نەمازە دياريكردنى بەجێ Ùˆ Ú•ÛŽÙ‰ كاتژمیرهكانى كار Ùˆ پشووى ناو بە ناوى بەمز (بەکرێ).
ماددە 25
1. هەر كەسێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• ئاستێكى گوزەرانى هەبێ Ùˆ تەندروستى Ùˆ بژێوى خۆى Ùˆ ماڵباتەكەى Ù¾ÛŽ دابين بكا، بە خۆراك، جلوبەرگ، خانوبەرە Ùˆ Ùˆ چاودێريى پزيشكى Ùˆ خزمەتگوزارييە پێويستە كۆمەڵايەتييەكانيشەوە. هەروا ماÙÙ‰ ئەوەیشى Ù‡Û•ÙŠÛ• Ù„Û• بارى بێكارى، نەخۆشكەوتن، پەككەوتن Ùˆ بێوەژنى Ùˆ بێوەمێردى Ùˆ پيربوون Ùˆ هۆكارى ديكەى لەدەستدانى ئامرازەكانى بژێوى Ù„Û• ئەنجامى هەلومەرجێكدا، بێ ويست Ùˆ خواستى خۆى، ژيان Ùˆ گوزەرانى بۆ دابين بكرێ.
2. دايكايەتى Ùˆ منداڵێتى، ماÙÙ‰ هاريكارى Ùˆ چاودێريى تايبەتيان هەیه و، دەبێت سەرجەم مناڵان، جا Ú† لەدايكبوونيان ئاكامى گرێبەستێكى شەرعى بێ، يان ڕێگەيەكى ناشەرعى، ماÙÙ‰ ئەوەيان Ù‡Û•ÙŠÛ• وەكيەك لەبارى كۆمەڵايەتييەوە بپارێزرێن.
ماددە 26
1. هەر كەسێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• Ù¾ÛŽÙ‰ بخوێندرێ. دەبێت خوێندن Ùˆ Ùێربوون، بە لانى ÙƒÛ•Ù… Ù„Û• هەر دوو قۆناخى سەرەتايى Ùˆ بنەڕەتيدا، بەخۆڕايى بێ. دەبێت خوێندنى سەرەتايى بەزۆر بێ و، خوێندنى تەكنيكى Ùˆ پيشەيى بگشتێندرێ و، وەرگرتن Ù„Û• خوێندنى باڵادا لەسەر بنەماى لێوەشاوەيى Ùˆ بۆ هەمووان وەكيەك بێ.
2. دەبێت ئامانجى پەروەردە Ùˆ Ùێركردن، پێگەياندنى هەمەلايەنەى كەسايەتيى مرۆڤ Ùˆ ڕێزگرتنى زێترى ما٠و ئازادييە بنەڕەتييەكانى مرۆڤ، برەودان بە Ù„ÛŽÙƒØØ§ÚµÙŠØ¨ÙˆÙˆÙ† Ùˆ لێبووردەيى Ùˆ دۆستايەتيى نێوان سەرجەم Ú¯Û•Ù„ Ùˆ گرووپ Ùˆ ÙƒÛ†Ù…Û•ÚµÛ• ڕەگەزى Ùˆ ئايينييەكان Ùˆ Ù‡Û•ÙˆÚµÙ‰ زێترى نەتەوە يەكگرتووەكان بێ، بۆ پاراستنى ئاشتى.
3. دایكان Ùˆ باوكان، Ù¾ÛŽØ´ كەسانى ديكە، ماÙÙ‰ ئەوەيان Ù‡Û•ÙŠÛ• جۆرى ئەو پەروەردەيە ديارى بكەن ÙƒÛ• منداڵەكانيان Ù¾ÛŽ پەروەردە دەكرێ.
ماددە 27
1. هەر تاكێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• ئازادانە بەشدارى ژيانى كهلتووريى ÙƒÛ†Ù…Û•ÚµÚ¯Û• بکا و، Ú†ÛŽÚ˜ Ù„Û• هونەر وەربگرێ و، بەشدارى Ù„Û• پێشكەوتنى زانستیدا بكا و، سوود Ù„Û• دەسكەوتەكانى وەربگرێ.
2. هەر تاكێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ•ØŒ بەرژەوەندە مەعنەوى Ùˆ ماددييەكانى بپارێزرێن، ÙƒÛ• بەرەنجامى هەر بەرهەمێكى زانستى، ئەدەبى، يان هونەرى بن ÙƒÛ• خۆى دايناوە.
ماددە 28
هەر تاكێك ماÙÙ‰ ئەوەى Ù‡Û•ÙŠÛ• ÙƒÛ•ÚµÙƒ Ù„Û• سیستهمێكى كۆمەڵايەتى Ùˆ نێودەوڵەتيى وەسا وەربگرێ ÙƒÛ• بەساى ئەمەوە، ئەو ما٠و ئازادييانەى Ù„Û•Ù… جاڕنامەيەدا هاتوون، بەتەواوى بێنە دى.
ماددە 29
1. هەر تاكێك لە بەرانبەر ئەو كۆميونيتەى كە، دەكرێ گەشەكردنى ئازادانە و هەمەلايەنەى كەسايەتيى بۆ بڕەخسێنێ، ئەركگەلێكى دەکەونە ئەستۆوە.
2. تاكەكەس لە پراكتيزەكردنى ما٠و ئازادييەكانى خۆيدا تەنيا مل بۆ ئەو كۆتوبەندانەى یاسا بڕيارى لێ داون، دادەنەوێنێ، بە مەبەستى دابينكردنى داننان و ڕێزگرتن لە ما٠و ئازادييەكانى كەسانى ديكە و بۆ باوەگۆدانەوەى داخوازيى دادپەروەرانەى ڕەوشت، نيزامى گشتى و بەرژەوەنديى گشتى لە كۆمەڵگەيەكى ديموكراتيكدا.
3. نابێ لە هيچ بارێكدا پراكتيزەكردنى ئەم ما٠و ئازادييانە پێكناكۆك بێ، لەتەك ئارمانج و پرەنسيپەكانى نەتەوە يەكگرتووەكاندا.
ماددە 30
Ù„Û•Ù… جاڕنامەيەدا دەقێکى تێدا نییە Ú©Û• وا Ù„ÛŽÙƒ بدرێتەوە ماÙÙ‰ کار Ùˆ کردەیەک یان چالاکییەکى ئەوتۆ بە دەوڵەتێك، گرووپێك، يان تاكەكەسێك بدا Ú©Û• تێكدانى ما٠و ئازادييەكانى ناو ئەم جاڕنامەيەى بەدواوە بێ.
|